بهار دیپلماسی اعتدال * محمد نوری

ایرانی ها بیش از 18 ماه را چشم به راه نتیجه مذاکراتی دوختند که تیم هسته ای دولت روحانی میداندار آن بودند. سرانجام این انتظار طولانی و نفسگیر درست در آخرین روز تعطیلات ایرانی ها به بار نشست؛ امضایی که 6 قدرت جهانی پای تفاهم با ایران نهادند گویی کلمه رمزی بود برای ایرانی ها که سال جدید و عصر جدید را به دور از نحوست و نومیدی آغاز کنند.

واقعیت این است که اثرات و ارزش تفاهم هسته ای که در شهر تاریخی لوزان بدست آمد در روزهای آینده روشن خواهد شد اما تا بدینجا می توان از نگاه ناظران جهانی قیمت واقعی کاری را که دیپلمات های ایران و طرف های غربی رقم زده اند دریافت. استادان حقوق و روابط بین الملل که سالیان طولانی در همین شهر تاریخی ژنو و لوزان شاهد وقایع تاریخی بودند تفاهم هسته ای ایران را در ردیف پیمان هایی نشانده اند که مسیر روابط و تعاملات دولت ها و کشورها را رقم می زند. شب تفاهم هسته ای ایران فقط حقوقدانان و سیاستمداران نبودند که با خرسندی از شروع فصل جدید در روابط ملت ها سخن گفتند میلیون ها نفر پای شبکه های تلویزیونی و اینترنت شاهد اشک شوق خبرنگاران رسانه های پرآوازه ای بودند که 18 ماه پایتخت های اروپا و امریکا را به امید چنین تفاهمی درنوردیده بودند. مخالفان این تفاهم چه بخواهند و چه نخواهند افکار عمومی جهان واقعه 13 فروردین را در شمار نشانه های عصر صلح و آشتی نشانده است. گفتنی ها در ماهیت این رویداد و اثراتی که در اوضاع سیاسی واقتصاد ایران و نیز روابط تهران و غرب خواهد گذاشت بسیار است که در این مجال به پاره ای از آنها اشاره می شود:

1- تفسیر این رویداد از زبان شخص روحانی به عنوان رئیس دیپلماسی ایران شنیدنی است او با صراحت گفت که این اتفاق شگفت ریشه در اراده و انتخاب مردم ایران دارد که در 24 خرداد 92 به ثمر نشست، انتخابی که همان روزها رفراندم هسته ای نام گرفت و با صدای بلند از زبان رئیس جمهوری منتخب این پیام را به حریفان بدبین ایران مخابره کرد که عصر تقابل و تنش به سر آمده است. اما واقعیت این است که 18 ماه زمان برد تا این باور در ذهن طرف های درگیر با ایران نقش بندد. در این مدت رئیس دولت اعتدال از این اقبال بلند برخوردار بود که تیمی از کارکشتگان حوزه دیپلماسی عهده دار کار خطیر چانه زنی با حریفان ایران شدند؛ تیمی که ترکیبی هنرمندانه از علم و هنر دیپلماسی را برای تحقق استراتژی نرمش قهرمانانه به کار بست. تفاوت کار روحانی با همه کسانی که در گذشته عهده دار این پرونده بودند این بود که او به کارایی و قدرت اعجاز گونه گفت و گو و مذاکره ایمان داشت، دریافته بود که در ساختار جدید جامعه بین المللی صدای خشونت و زور بلند باشد اما راه به جایی نمی برد اکنون حتی بسیاری از افراد دیر باور با رئیس دولت اعتدال در این اندیشه همراه شده اند که زبان منطق و مذاکره آن قدر کارایی دارد که قدرت های حریف را از منتهی الیه خصومت به میدان تفاهم بکشاند. می توان انتظار داشت که پس از این تفاهم هسته ای همه آحاد شهروندان ایرانی نسبت به آینده مسیری که با انتخابات ریاست جمهوری سال 92 گشوده شد امیدوارتر شده اند. گویی تفاهم شب 13 فروردین در لوزان نقطه پایان فصل دل آزار ایران هراسی بود و از این پس انتظار می رود نگاه و رفتار همه طرف های جهانی به ایران و ایرانی تغییر کند. زیرا وقتی مشروعیت دیپلماسی کشوری پذیرفته می شود نه تنها پاسپورت و پول ملی آن ارزش تازه پیدا می کند بلکه سخن و پیام دولت آن مخاطبان جدید می یابد.

2- مذاکرات هسته ای به بویژه در ماه های اخیر به مصاف جبهه افراط (تحت رهبری نتانیاهو) و جبهه میانه رو تبدیل شد. بی گمان بزرگترین ناراضیان این تفاهم کسانی خواهند بود که خاورمیانه و جهان جدید را فقط از دریچه خشونت و جنگ می نگریستند. تفاهم هسته ای ایران به باور اغلب ناظران پیروزی جبهه صلح و اعتدال در پهنه بین المللی بود. برای دولت روحانی و دیپلمات های اعتدالگرای او اتفاقی زیباتر از این نبود که پایداری در خط مذاکره سرانجام جبهه خشونت را با شکاف و آشفتگی تاریخی روبه رو کرد به گونه ای که برای اولین بار ملت و دولت امریکا بر سر موضوع ایران با رژیم افراطی اسرائیل مقابل هم قرار گرفتند.

3- پرونده هسته ای که در داخل ایران در دوره طولانی نماد اختلاف و دوگانگی بود این بار به عامل انسجام و وحدت تبدیل شد. روحانی در جمع بندی دیروز خویش به درستی تأکید کرد که تیم هسته ای مسیر صعب و سخت مذاکره با شش قدرت جهانی را در سایه تدبیر رهبری نظام و به پشتوانه همین انسجام داخلی پیمود. در این مدت حمایت صریح و بی وقفه بالاترین مرجع نظام از تیم مذاکره راه را بر هر گونه تردید افکنی در رفتار و اهداف تیم مذاکره بست و روشن شد که در سایه وفاق نهادهای نظام می توان سیاست خارجی را که پیش از این گمان می رفت میدان زورآزمایی و تنش است به منبع اقتدار و تفاهم جهانی تبدیل کرد.